Prijësi i besimtarëve Ebu Hafs Omer Ibni Hatab (r.a.), transmeton se e ka dëgjuar të Dërguarin e Allahut (a.s.), të thotë:
“Veprat vlerësohen sipas qëllimit dhe çdo person do të shpërblehet sipas qëllimit. Kush bën Hixhret (emigron) për Allahun dhe të Dërguarin e Tij, emigrimi i tij do të konsiderohet i tillë. Por, kush emigron për të përfituar ndonjë mirësi të kësaj bote, apo për t’u martuar me ndonjë grua, emigrimi i tij do të vlerësohet sipas qëllimit që ka pasur.”
-Muttefikun ala sihhatihi-
(Buhari, Bed’u’l-uahj 1, Iman 41, Nikah 5, Menakibu’l- ensar 45, Itk 6, Ejman 23, Hijel 1; Muslim, Imaret 155. Shih. Ebu Daud, Talak 11; Tirmidhi, Fedailu’l-Xhihad 16; Nesai, Taharet 60; Talak 24, Ejman 19; Ibni Maxhe, Zuhd 26.)
Omeri (r.a.)
Omeri (r.a.), ishte prej degës Benu Adi të fisit Kurejsh, me prejardhje të njëjtë me Profetin (a.s.). Zinxhiri i prejardhjes për të cilin bën fjalë Imam Neveviu në fillim të Hadithit, është kështu:
Umer ˂ Hatab ˂ Nufejl ˂ Abduluzza ˂ Rijah ˂ Abdullah ˂ Kurt ˂ Rezah ˂ Adi ˂ Ka’b ˂ Luej ˂ Galib
Omeri (r.a.), ishte 10 vjet më i vogël se Profeti (a.s.). Para se të pranonte Islamin, ai ishte bërë i njohur për armiqësinë e egër ndaj myslimanëve. Për shkak se ishte i njohur për autoritetin, prestigjin dhe fuqinë e tij, pranimi i Islamit nga ana e tij, i fuqizoi myslimanët. Ditën që pranoi Islamin shkoi dhe e fali namazin në Qabe. Për rrjedhojë, atë ditë edhe myslimanët e tjerë, e falën namazin për herë të parë në Qabe.
Kur emigroi në Medinë, ai u vendos në vendin e quajtur Kuba, që sot është tre km larg nga qendra e qytetit. Çdo dy ditë, e vizitonte Profetin (a.s.) dhe qëndronte gjithë ditën pranë Tij. Së bashku me Ebu Bekrin (r.a.), ai ishte përkrahësi më i madh i Profetit (a.s). Po ashtu, ai mori pjesë në të gjitha betejat që zhvilloi Profeti (a.s.). Më pas, ai pati nderin të bëhet vjehrri i Profetit (a.s.), duke i dhënë vajzën e tij Hafsën për grua. Ai ushqente një dashuri aq të madhe për Muhamedin(a.s.), saqë kur Profeti (a.s.), ndërroi jetë, përjetoi një gjendje shoku të thellë dhe filloi të kërcënojë me shpatë në dorë këdo që thoshte se Profeti (a.s.), ka vdekur.
Omeri (r.a.), shquhej për inteligjencën, largpamësinë dhe urtësinë e tij. Ai i ka kërkuar Profetit (a.s.), t’i lutej Allahut që të zbriste Shpallje në lidhje me 15-20 çështje të rëndësishme për të cilat ende nuk kishte ardhur Shpallje Hyjnore. Nganjëherë, ndodhte që ai të jepte mendimin e tij në lidhje me një temë të caktuar dhe, më pas zbriste ajeti në përputhje me mendimin e Omerit (r.a.), arsye kjo, për të cilën ai është quajtur “Muvafakatu Omer”.
Pas vdekjes së Ebu Bekrit (r.a.), ai u zgjodh kalifi i dytë i myslimanëve. Në periudhën e sundimit të tij, në hartën e vendeve islame u përfshinë Irani, Iraku, Siria, Egjipti, Jerusalemi, Azerbajxhani, Armenia, Horasani dhe Aleksandria. Gjithashtu, ai themeloi edhe qytete të reja si Basrën, Kufen dhe Musulin. Me anë të botëkuptimit të tij të pashoq të drejtësisë, ai shfaqi shembuj të paparë të drejtësisë në historinë botërore. Ai u lidhi pagë mujore të gjithë nevojtarëve, solli risi të rëndësishme në administrimin e shtetit, formoi institucione administrative, ligjore, financiare dhe ushtarake. Po ashtu, ai ndërmori nisma të rëndësishme për të përhapur dituritë e Kuranit Fisnik dhe të Islamit në zona më të gjera. Për shkak se Islamin e mësoi për shumë vite me radhë pranë Profetit (a.s.), ai ka dhënë gjykimet e tij personale në shumë çështje juridike Islame.
Pavarësisht karakterit të tij të ashpër, Omeri (r.a.), ishte njeri shumë modest. Ai vishte këmisha të arnuara, barte ujë për gratë e veja, flinte në dysheme pa shtruar asgjë poshtë dhe kujdesej personalisht për ushqyerjen dhe pastrimin e deveve. Gjatë gjithë kohës që ishte kalif, ai shëtiste rrugicë më rrugicë, dëgjonte problemet e popullit dhe u jepte zgjidhje. Përveç këtyre, ai fliste bukur dhe me urtësi, i donte njerëzit trima dhe fjalëdrejtë dhe i pranonte kritikat pa u mërzitur. Një ditë, gjatë ligjëratës së Xhumasë, ai i pyeti të pranishmit se si do të reagonin po të gabonte.
Një nga të pranishmit u ngrit në këmbë dhe tha:
“Të drejtojmë me shpatën tonë!”
Omeri (r.a.), për të testuar guximin e personit në fjalë i tha:
“Si guxon të flasësh për mua në këtë mënyrë?”
Por, kur personi në fjalë, pa iu dridhur qerpiku fare tha: “Po, ato fjalë i thashë pikërisht për ty!”, Omeri (r.a.), u gëzua jashtë mase dhe tha:
“Falënderimet i takojnë Allahut, që midis popullit tim gjenden njerëz, të cilët do të më drejtojnë me shpatë nëse devijoj në rrugë të gabuar!”
Omeri (r.a.), u martirizua në vitin 24 Hixhri nga një zjarrputist dhe u varros pranë varrit të Profetit (a.s.).
Allahu qoftë i kënaqur me të!
Shpjegime
Hadithi “Veprat vlerësohen sipas qëllimit”, është shumë i rëndësishëm për sa i përket shpërblimeve dhe gjynaheve që mund të marrë një person. Dijetarë të mëdhenj si Ahmed ibn Hanbel, Ebu Daud, Tirmidhi dhe Darekutni, kanë thënë se nga ky Hadith është e mundur të mësojmë një të tretën e fesë Islame. Ndërsa Imam Shafiu, ka theksuar se ky Hadith ka lidhje me shtatëdhjetë tema të ndryshme të fesë dhe, për këtë arsye, ai duhet të konsiderohet si gjysma e diturisë fetare. Kurse imam Buhariu, i ka këshilluar dijetarët, që librat e tyre t’i fillonin me këtë Hadith.
Tani të shohim se çfarë është qëllimi (nijeti):
Qëllimi është kryerja e një veprimi vetëm për hir të Allahut. Veprat bëhen ose me zemër, ose me gjuhë, ose me organet e tjera. Veprat që bëjmë me zemër, janë qëllimet dhe mendimet tona. Ato që i bëjmë me gjuhë, janë fjalët tona. Ndërsa veprat që i bëjmë me organet e tjera, janë punët dhe sjelljet tona.
Për shkak se fjalët dhe sjelljet shpesh janë të lidhura me qëllimin, ndonjëherë qëllimi i mirë shndërrohet në një adhurim më vete.
Thënia, “Veprat vlerësohen sipas qëllimit”, në të shumtën e rasteve përfshin punët që bëjmë me gjymtyrët tona. Heqja e një guri nga rruga me qëllimin që të mos pengojë njerëzit dhe me shpresën për të fituar shpërblim tek Allahu, konsiderohet adhurim. Po ashtu, nëse për një moment vendos të fitosh pasuri në mënyrë jo legjitime, por më pas heq dorë nga frika prej Allahut, përsëri fiton shpërblim tek Allahu.
Kur mendimet mbështeten në qëllime të mira, ato fitojnë vlerë tek Allahu. Prandaj, zemra duhet të jetë vigjilente dhe e vetëdijshme. Nëse gjuha shpreh një qëllim dhe zemra nuk e pranon këtë mendim, atëherë qëllimi nuk pranohet. Siç do të shihet edhe në Hadithin nr. 8, Allahu i Madhëruar vlerëson qëllimet tona dhe sheh zemrat, jo pamjet tona.
I biri i Abdullah Ibn Omerit, Salimi, i cili njihej për diturinë dhe asketizmin e tij dhe ishte një nga shtatë fakihët e Medinës, në letrën dërguar Kalifit Omer ibn Abdulaziz shprehet:
“Dije mirë se, ndihma e Allahut ndaj robit të Tij, është në raport të drejtë me qëllimin e robit! Kush ka qëllimin e plotë, edhe ndihma e Allahut ndaj tij do të jetë e plotë. Sa më shumë të pakësohet qëllimi, aq më shumë pakësohet edhe ndihma e Allahut ndaj tij.”
Vlerësimi i çdo vepre sipas qëllimit thekson faktin se: Një adhurim dhe një shërbim që vlerësohet nga të gjithë, në dukje mund të jetë i përsosur, por, është kusht që ai adhurim dhe shërbim i mirë, të bëhet me një qëllim të sinqertë dhe vetëm për të fituar kënaqësinë e Allahut. Adhurimet dhe veprat që bëhen për të fituar vlerësimin dhe admirimin e njerëzve, ose për të fituar edhe kënaqësinë e Allahut, edhe atë të njerëzve, nuk kanë asnjë vlerë tek Allahu. Ajo që i jep vlerë veprave tona tek Allahu, është sinqeriteti ynë, pra, bërja e tyre vetëm për të fituar kënaqësinë e Allahut. Për shembull, falja e namazit apo dhënia e zekatit me qëllim që të shohin dhe të lavdërojnë njerëzit, është një gjynah në nivelin e shirkut (idhujtarisë). Kurse falja e namazit dhe dhënia e zekatit në mënyrë të hapur, jo për t’u dukur, por me qëllim që të motivohen edhe njerëzit e tjerë me këto adhurime, është një veprim i pëlqyer. Një besimtar i tillë merr shpërblim edhe për detyrën e kryer, edhe për qëllimin në mënyrë të veçantë.
I Dërguari i Allahut (a.s.), na e ka ilustruar me një shembull shumë mësimdhënës faktin se, adhurimet dhe sjelljet e mira që nuk mbështeten në qëllimin e mirë dhe bëhen vetëm për syefaqe, nuk kanë asnjë vlerë tek Allahu. Sipas një Hadithi fisnik, ditën e gjykimit, në fillim do të merret në gjykim dëshmori (shehidi). Kur Allahu e pyet atë se çfarë ka bërë, ai përgjigjet:
“Kam luftuar dhe kam rënë dëshmor për Ty, o Zot!” Allahu i Madhëruar do t’i thotë:
“Gënjeve! Ti luftove që njerëzit të thonë sa trim që je!” Pastaj personi hidhet me fytyrë përmbys në Xhehenem.
Më pas, do të sillet një person që ka marrë dije, ua ka mësuar ato të tjerëve dhe ka lexuar shumë Kuran. Edhe ky do të pyetet se çfarë ka bërë, e ai do të përgjigjet:
“Mora dituri, ia mësova atë të tjerëve dhe lexova Kuran për të fituar kënaqësinë Tënde o Zot!” Mirëpo, Allahu i Madhëruar do t’i thotë:
“Gënjeve! Ti mësove dituri që njerëzit të të thonë dijetar dhe lexove Kuran që njerëzit të thonë sa bukur lexon! E në fakt, ashtu të thanë.” Pastaj, edhe ky hidhet me fytyrë përmbys në Xhehenem.
Në vazhdim të Hadithit tregohet se para Allahut do të sillet edhe një i pasur, i cili edhe ai do të pretendojë se e ka shpenzuar pasurinë për hir të Allahut. Por, edhe atij do t’i thuhet:
“Ti e ke shpenzuar pasurinë që njerëzit të thonë se je bujar!” Prandaj, edhe ai do të hidhet me fytyrë përmbys në Xhehenem. (Muslim, Imare, 152.)
Nga ky Hadith, del një përfundim i tillë:
Në fakt, disa vepra që nuk janë adhurime, mund të shndërrohen në të tilla në sajë të qëllimit të mirë. Për shembull, nëse një person ushqehet me qëllimin për të qenë i fortë në kryerjen e adhurimeve, ai fiton shpërblim edhe për ushqimin që ha. Nëse një tregtar, që e bën punën e vet të tregtisë në mënyrën më të mirë, duke pasur për qëllim shërbimin ndaj njerëzve dhe jo mashtrimin e tyre, ai mund të fitojë edhe para, edhe sevape për punën e bërë.
Në Hadith, thuhet se: “Kush bën Hixhret (emigron) për Allahun dhe të Dërguarin e Tij, emigrimi i tij do të konsiderohet i tillë.” Fjala “Hixhret”, do të thotë braktisje e diçkaje. Po ashtu, në kuptimin e përgjithshëm, edhe braktisja dhe mosveprimi i çdo gjëje që ka ndaluar Allahu, konsiderohet Hixhret. Për këtë arsye, Profeti (a.s.), ka thënë:
“Muhaxhir, është personi që braktis gjërat që ka ndaluar Allahu!” (Shih Hadithin nr. 1569.)
Ndërsa domethënia e fjalës “Hixhret”, që përdoret në Hadithin në fjalë, është emigrimi nga një vend që gjendet nën sundimin e mohuesve, në një vend Islam. Kjo ishte edhe arsyeja që i Dërguari i Allahut (a.s.), sëbashku me shokët e tij emigruan nga Meka në Medinë. Ajo që dëshiron të thotë Profeti Muhamed (a.s.), është se:
Nëse një person emigron vetëm për të fituar kënaqësinë e Allahut dhe të Dërguarit të Tij (a.s.), pa pasur asnjë qëllim tjetër përfitimi, Hixhreti i atij personi është i pranuar. Mirëpo, kush del për Hixhret jo për hir të Allahut, por me qëllimin që të arrijë përfitime materiale, ose të martohet me ndonjë grua, Hixhreti i tij nuk pranohet dhe ai nuk fiton asnjë shpërblim (për Hixhretin). Këtë fakt, Allahu e thekson kështu në Kuranin Fisnik:
“Atij që dëshiron shpërblim në jetën tjetër, Ne do t’ia shtojmë atë. Ndërsa atij që dëshiron shpërblim në këtë jetë, Ne do t’i japim pjesë prej saj, por ai nuk do të ketë pjesë në jetën tjetër.” [Shura, 20.]
Thuhet se shkaku i thënies së Hadithit në fjalë, është kjo ngjarje:
Një sahab dëshironte të martohej më një grua të quajtur Ummu Kajs. Mirëpo ajo mendonte të emigronte në Medinë. Kur sahabiu i propozoi për martesë, ajo i sugjeroi që nëse ishte serioz, të emigronte edhe ai në Medinë dhe të martoheshin atje. Sahabiu, i cili deri në atë moment nuk e kishte planifikuar emigrimin, mbetet i detyruar të emigrojë në Medinë me dëshirën për t’u martuar me Ummu Kajs. Sahabët që ishin në dijeni të ngjarjes, filluan ta thërrasin atë “mërgimtari i Ummu Kajsit”. Për rrjedhojë, filloi edhe një diskutim në lidhje me faktin se, a ka shpërblim apo jo nga një emigrim i tillë. Pikërisht në këtë kohë, i Dërguari i Allahut (a.s.), me anë të këtij Hadithi, e qartësoi çështjen duke thënë se gjithkush fiton sevape sipas qëllimit.
Mësimet që nxjerrim prej Hadithit:
- Për të fituar sevape nga veprat, duhet që ato të fillohen me qëllim të mirë.
- Nuk është kusht që qëllimi të shqiptohet edhe me gjuhë, sepse e rëndësishme është që ai të bëhet me zemër.
- Veprat që bëhen pa pasur qëllim kënaqësinë e Allahut, nuk kanë shpërblim.
- Njeriu duhet të jetë ashtu siç duket dhe nuk duhet ta përdorë fenë për përfitime materiale.
- Sinqeritet, do të thotë qëllim i pastër.
