Allahu i Madhëruar, ndihmën që i bëhet nevojtarëve, e konsideron sikur t’i jetë bërë Atij dhe na bën të ditur se ky është një tregues i afërsisë së robit me Të. Në një ajet fisnik urdhërohet:
لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتّٰى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ
“Nuk keni për ta arritur përkushtimin e vërtetë, derisa të ndani (lëmoshë) nga ajo (pasuri) që e doni…” (Al-i Imran, 92.)
Ndërsa i Dërguari i Allahut (a.s.), ka thënë:
“Kur Allahu ia do të mirën dikujt, e bën atë të përparojë në rrugën e shërbimit dhe të kryerjes së nevojave të të tjerëve.” (Sujuti, II, 4/3924.)
Po ashtu, në një hadith të transmetuar nga Ebu Hurejre (r.a.), i Dërguari i Allahut (a.s.), ka thënë:
“Ai që ndihmon gratë e veja dhe nevojtarët, do të fitojë sevape ashtu si personi që bën xhihad në rrugën e Allahut.”
Raportuesi thotë se Profeti ka thënë edhe se:
“Ai person, është si besimtari që fal namaz pa ndalur mbrëmjeve dhe agjëron pa ndërprerje gjatë ditëve.” (Buhari, Nafakat 1, Edeb 25, 26; Muslim, Zuhd 41, Tirmidhi, Birr 44; Nesai, Zekat, 78; Ibn Maxhe, Tixharat 1.)
Nga ana tjetër, Allahu i Madhëruar, duke i paralajmëruar në mënyrë të ashpër ata që qëndrojnë indiferent ndaj nevojtarëve, urdhëron:
كَلَّا بَلْ لَا تُكْرِمُونَ الْيَت۪يمَ
وَلَا تَحَاۤضُّونَ عَلٰى طَعَامِ الْمِسْك۪ينِ
“Nuk është kështu! Por ju nuk silleni mirë me jetimët dhe nuk e nxitni njëri-tjetrin për t’i ushqyer të varfrit!” (Fexhr, 17-18.)
Sot jetojmë në një periudhë kur vështirësitë ekonomike kanë arritur nivele të larta. Por në kohët e stabilitetit ekonomik, ai që zotëron sasinë e duhur të pasurisë për të dhënë zekat, duhet të japë edhe më shumë se aq. Një e dyzeta e pasurisë dhe një e dhjeta e prodhimeve bujqësore për të cilat jemi urdhëruar t’i japim si zekat, në fakt janë sasia minimale që duhet të japim. Por, që njeriu të rrisë nivelin shpirtëror dhe gradën e afërsisë dhe dashurisë ndaj Allahut, duhet ta shtojë edhe më tepër këtë sasi, sepse në Kuranin Fisnik urdhërohet:
وَيَسْٔلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ
“…Të pyesin se çfarë duhet të japin si lëmoshë. Thuaju: «Tepricën!»…” (Bekare, 219.)
Ndërsa i Dërguari i Allahut (a.s.), thotë:
“Njeriut bujar mos ia vini re gabimet, sepse saherë që ai gabon padashje, Allahu i Madhëruar e mban përdore.” (Hejthemi, VI, 282.)
Po ashtu, në një hadith tjetër, Profeti (a.s.), thotë:
“Sa shok i mirë është pasuria për një mysliman. Mjafton që atë pasuri t’ia japi të varfrit, jetimit dhe udhëtarit!” (Ahmed, III, 21.)
T’i japësh hakun pasurisë që zotërohet është e mundur vetëm nëse njeriu nuk e shpenzon atë në vende të ndaluara fetarisht dhe duke qëndruar larg dy rreziqeve të mëdha për pasurinë që janë shpërdorimi dhe koprracia. Dhe, lumturia e vërtetë e pasurisë, fillon duke menduar dhe duke u kujdesur për nevojtarët, të vetmuarit dhe jetimët. Mbase një prej shkaqeve më të mëdha të problemeve në shoqërinë tonë, është edhe moskokëçarja dhe indiferenca që tregojmë përballë skenave të fatkeqësive që shohim para nesh.
*
Lidhur me jetimët gjenden shumë hadithe autentike, një pjesë e të cilave janë si më poshtë:
“Atë që merr një jetim në mesin e myslimanëve dhe e shpie në shtëpi për ta ushqyer, Allahu ka për ta vendosur patjetër në Xhenet, nëse ai nuk ka kryer ndonjë gjynah të pafalshëm.” (Tirmidhi, Birr, 14/1917.)
“Nëse dikush përkëdhel kokën e ndonjë jetimi vetëm për Allahun, Allahu do ta shpërblej me sevape, mirësi për çdo fije floku që ka prekur.” (Ahmed, V, 250.)
“Shtëpia më e mirë, është ajo ku trajtohen mirë jetimët. Ndërsa shtëpia më e keqe, është ajo ku keqtrajtohen jetimët.” (Ibni Maxhe, Edeb, 6.)
Njëherë, Profeti (a.s.), tha:
“Unë dhe ai që kujdeset për jetimin kemi për të qenë në xhenet ja kështu!” – duke ngritur dorën lart dhe duke treguar pranë njëri-tjetrit gishtin treguesin me gishtin e mesit. (Buhari, Talak 25, Edeb 24, Ebu Davud, Edeb 123; Tirmidhi, Birr 14.)
Ndërsa në një hadith tjetër thuhet:
“Unë jam më afër çdo besimtari sesa vetja e tij. Kur vdes dikush, pasuria që lë i takon të afërmve të tij. Por nëse lë borxhe dhe jetimë, borxhet më takojnë mua (t’i shlyej), ndërsa për jetimët e kam unë për detyrë të kujdesem.” (Muslim, Xhuma, 43.)
Nga ana tjetër, vëmë re se nën mbrojtjen dhe kujdesin e vetë të Dërguarit të Allahut ndodheshin disa fëmijë jetimë. Siç transmeton Ibni Sa’di, Ebu Umame (r.a.), para se të vdiste, i la Profetit (a.s.), amanet tri vajzat e veta të vogla, Kebshen, Habiben dhe Farian. Për rrjedhojë duke treguar interesimin e duhur për ato vajza, Profeti (a.s.), siguroi rritjen e tyre nën vëzhgimin dhe edukimin e tij. (Ibn-i Sa’d, III, 610.)
Po ashtu, i Dërguari i Allahut (a.s.), është kujdesur edhe për fëmijët jetim të grave të veja me të cilat është martuar, duke i edukuar dhe trajtuar njësoj si fëmijët e vet. Kështu, ai është bërë shembull personal për gjithë myslimanët në lidhje me kujdesin dhe edukimin e jetimëve.
Krahas Profetit (a.s.), edhe nëna jonë Aisha (r.a.), ka marrë nën kujdesje dhe ka edukuar vajzat jetime të vëllait të saj, Muhamedit. (shih. Muvatta, Zekat, 10.)
Asgjë tjetër nuk i ka më tepër hije njeriut sesa meditimi, mëshira dhe dhembshuria. Pamëshirshmëria është banditizëm. I Dërguari i Allahut (a.s.), ka thënë:
“Mëshira merret vetëm prej zemrës së atij që është bandit.” (Tirmidhi, Birr, 16/1923; Ebu Daud, Edeb, 58/4942.)
Ndërsa në hadithe të tjera thuhet:
“Ata që mëshirojnë, do t’i mëshirojë Allahu i Madhëruar, i Cili është i Mëshirshëm, Rrahman. Mëshironi dhe kini dhembshuri ndaj atyre që janë në tokë , që t’ ju mëshirojnë ata që janë në qiell.” (Tirmidhi, Birr, 16/1924.)
“Kush nuk mëshiron, nuk mëshirohet!” (Buhari, Edeb, 18; Muslim, Fedail, 65.)
Nga ana tjetër, të parët tanë, të cilët në shërbimet e vakëfit e kanë pasqyruar në kriteret më ideale dashurinë dhe dhembshurinë, kanë treguar edukatë, delikatesë dhe një kujdes shumë të madh edhe në mbrojtjen e nderit dhe ndjenjave të të mjerëve, të varfërve, të vejave dhe jetimëve. Me qëllim që ai, i cili jepte lëmoshë dhe ai, i cili e merrte, të mos e shikonin njëri-tjetrin, ndërtuan “gurët e lëmoshës” nëpër xhami. Po ashtu, me qëllim që të mos lëndonin ndjenjat e nevojtarëve dhe familjeve të dëshmorëve, ndihmën ushqimore ndaj tyre e shpërndanin natën vonë, duke treguar kështu metodën shembullore të sjelljes, e cila realizohej në bazë të kritereve më ideale të mëshirës dhe dashurisë. Madje, themelimi i vakëfeve të posaçme vetëm për të paguar dëmin që një shërbëtor mund të shkaktonte aksidentalisht gjatë punës, tregon një thellësi ndjenjash të paimagjinueshme, të cilat ngjallin mahnitje në zemrat e njerëzve edhe sot e kësaj dite. Të gjitha këto janë parime jetësore, të cilat duhet të kujtohen me respekt dhe të fitohen, me qëllim që nderi dhe ndjenjat njerëzore të respektohen siç duhet edhe në ditët tona.
Në periudhën e vështirë të pushtimit të Stambollit, pas Armëpushimit të Mudros më 1918, jetimoret u dëmtuan rëndë. Por, me gjithë kushtet e vështira, gjyshërit tanë nuk i lanë në rrugë jetimët. Shumë saraje dhe godina u shndërruan në vendstrehim për jetimët.
Në të njëjtën periudhë, katër mijë djem dhe dy mijë vajza të mbetur jetimë si pasojë e gjenocidit të çetave armene, u strehuan dhe akomoduan nga gjyshërit tanë. Një pjesë të mirë e mori nën mbrojtje Kazim Kabekir Pasha. Më vonë, nga këta fëmijë u krijua një ushtri e cila më pas i shërbeu atdheut dhe popullit. Një pjesë e tyre më vonë vazhduan rrugën e studimeve, duke dhënë kontributin e tyre në fusha të ndryshme.
Për rrjedhojë, duke menduar për sakrifica e bëra në ato ditë skamjeje dhe varfërie, duhet të krahasojmë vete me mundësitë që kemi sot. Sot, ne e kemi për detyrë që t’i zgjasim dorën e shpëtimit, jetimëve, skamnorëve dhe të pashpresëve që përpëliten në vorbullën e mjerimit. E shprehur ndryshe, nevoja e vërtetë e njerëzimit, është kuptimi siç duhet i përmbajtjes së gjerë të Islamit dhe të dëshirojmë për të vuajturit, atë që dëshirojmë për veten; të mendojmë se “ne mund të ishim si ata, e ata si ne”.
Ashtu si sendet, edhe njeriu është një amanet. Madje, çdo gjë në këtë botë është amanet. Ndërsa dorëzimi i amanetit në vendin e vet, është shkak i mëshirës hyjnore. Dhurimi dhe ndihma nuk bëhet vetëm në aspektin material. Njeriu duhet të dhurojë prej çdo të mire që i ka falur Allahu. Duke e ndjerë veten përgjegjës për shoqërinë, myslimani duhet shpenzojë prej çdo mundësie që zotëron, si pasuria, koha, dija, mëshira, dhembshuria, etj., duke u përpjekur të lehtësojë sado pak vuajtjet e nevojtarëve. Nuk duhet harruar shembulli i Omerit (r.a.), i cili kërkonte nevojtarët duke bartur thasët me miell dhe ndjenja e tij e përgjegjësisë edhe për delen që dëmtohet buzë lumit Tigër.
Në kushtet e sotme, butësia dhe mëshira me vëllazëri fetare të mbushur plot me dashuri ndaj atyre që kërkojnë udhëzim, ndaj të vobektëve, jetimëve dhe të vuajturve, është një nga detyrat më të rëndësishme vëllazërore që përbën shkakun për të fituar kënaqësinë hyjnore.
Një shembull tjetër i ndjenjës së lartë të përgjegjësisë, është edhe Imami i famshëm Ebu Hanife. Në kohën e tij, Ebu Hanife kishte komshi një djalë të ri pijanec, i cili pinte nga mëngjesi deri në darkë. Ndërsa natën nuk rrinte rehat, por i shqetësonte njerëzit duke thirrur, e duke sharë me fjalor të pistë.
Një natë, ky i ri nuk u dëgjua fare. Për këtë arsye, Ebu Hanife u interesua nëse i kishte ndodhur ndonjë gjë të riut. Shokët e tij i thanë se ishte grindur për shkak të pijes dhe e kishin futur në burg. Ebu Hanifja u mërzit shumë për këtë. Prandaj shkoi në burg dhe iu lut autoriteteve që ta lironin. Mirëpo, nëpunësit i thanë se ai mund të lirohej vetëm me garanci. Për rrjedhojë, Ebu Hanife i doli garant dhe e shpëtoi nga burgu.
Kur mësoi këtë, i riu shkoi menjëherë tek Ebu Hanife dhe derdhi lot pendese, duke i thënë se, tashmë kishte hequr dorë nga pija. Më pas, ai i dha fjalën që këtej e tutje do të bëhej një fqinj dhe student i denjë për të. Ebu Hanife, e pa të riun me dhembshuri dhe me keqardhje i tha:
“Djalosh, në fakt ne të kemi lënë në humbje, sepse nuk u përpoqëm të vinim tek ti. Prandaj, je ti që duhet të na e bësh hallall!”
Pra, ne kemi shumë nevojë ta kuptojmë mirë një vetëdije të tillë dhe ta zbatojmë atë në jetën tonë! Kjo, sepse edhe fëmijët e braktisur rrugëve, të rinjtë që kanë rënë në kthetrat e drogës dhe alkoolit dhe jetimët nëpër jetimore, konsiderohen fëmijët tanë. Të rinjtë, shumica e të cilëve ende nuk kanë arritur moshën e pjekurisë dhe janë si një degë e njomë pranverore, janë shtyrë drejt plehërishtës së shoqërisë përpara syve të botës. Me anë të helmeve që thithin, janë duke djegur mushkëritë dhe duke asgjësuar funksionet e trurit dhe të zemrës së tyre. Duke u kthyer në armiq të shoqërisë, ata bëhen pjesëtarë të detyrueshëm të bandave kriminale. Pra, sa e ndiejmë veten përgjegjës që nuk ua kemi kultivuar ndjenjat fetare, morale dhe atdhedashëse?
Aspekti i jashtëm i fesë kuptohet dhe mësohet me anë të mendjes, aspekti i brendshëm shpirtëror, pra, thelbi i saj, kuptohet dhe mësohet me zemër. Rezultatet më të begata në edukimin dhe menaxhimin e njerëzve, arrihen në sajë të mëshirës dhe dashurisë, sepse shumë njerëz që nuk mund të kontrollohen me forcë, mund t’i nënshtrohen dashurisë dhe mëshirës. Për këtë arsye, sot, ne duhet të pajisemi me cilësi të bukura që janë shfaqje e mëshirës, si dhurimi, ndihma dhe mbështetja e nevojtarëve. Ashtu siç na duhet t’i mësojmë fëmijët tanë me namaz që në moshë të vogël, ne duhet t’i mësojmë edhe me ndjesinë e ndihmës dhe dhurimit, duke u futur në zemra entuziazmin për të ndihmuar nevojtarët dhe të vuajturit. Nëse nuk i mësojmë me këto cilësi të bukura që në moshë të njomë, më vonë, do ta kemi të vështirë të arrijmë rezultate të kënaqshme. Ata duhet të rriten me vetëdijen se pronari i vërtetë i çdo gjëje është Allahu i Madhëruar dhe vet ata janë thjesht përdorues, menaxhues apo arkëtarë të mirësive hyjnore. Brezat e edukuar në këtë mënyrë, mund ta rigjallërojnë ndjenjën e ndihmës dhe solidaritetit në shoqërinë tonë.
